ΣΠΟΥΔΑΙΟΙ ΚΡΗΤΕΣ
Ο Πολιτισμός και η Ιστορία της Κρήτης στο ταξίδι τους στο χρόνο από την αρχαιότητα ως τις μέρες,μας πέρασαν από διάφορες περιόδους και ιστορικές καμπές μετεξελισσόμενες, διατήρησαν ωστόσο την ιδιαιτερότητα και μοναδικότητά τους. Είναι αμέτρητες οι προσωπικότητες οι οποίες καθόρισαν τον τόπο αυτό κοινωνικά, ιστορικά και πολιτιστικά και άφησαν ανεξήτιλα τα σημάδια τους στη σύγχρονη εποχή.
Θα ήταν αδύνατο ωστόσο μέσω μιας συνοπτικής παρουσίασης όπως αυτής, να κάνουμε εκτενή αναφορά σε όλους τους σπουδαίους Κρήτες των τεχνών και των γραμμάτων, αλλά και της πολιτικής. Έτσι επιλέγουμε κάποιους μόνον από αυτούς, με κριτήριο την επιρροή που άσκησαν με τη δράση και το έργο τους, τόσο στην Κρήτη και την Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την οικουμένη.
Οι Μεγάλοι Κρήτες
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος - El Greco (αυτοπροσωπογραφία 1595-1600)
Δομίνικος Θεοτοκόπουλος
Ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1541. Διδάχτηκε για πρώτη φορά την αγιογραφία σε ένα ενετικό εργαστήριο και επηρεάστηκε από την κρητική αγιογραφική σχολή (16ου αι.) και τη βυζαντινή τέχνη. Μεγάλο μέρος της ζωής του το πέρασε στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου και πέθανε το 1614.
Καλλιτεχνική φύση ο Ελ Γκρέκο, όπως χαρακτηριστικά ονομάστηκε, ασχολήθηκε με τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική, αν και δεν υπάρχουν πολλά δείγματα της δουλειάς του, εκτός από τα γλυπτά εικονοστάσια του Σάντο Ντομίνγκο ελ Αντίγουο (1577), του παρεκκλησίου Σαν Χοσέ στο Τολέδο (1597 - 1599) και της εκκλησίας του Νοσοκομείου του Ελέους στην Ιλιέσκας (1603 - 1605).
Η εξελικτική πορεία της ζωγραφικής του Θεοτοκόπουλου μπορεί ενδεικτικά να παρακολουθηθεί στις τέσσερις πόλεις όπου έζησε διαδοχικά: το Ηράκλειο, τη Βενετία, τη Ρώμη και το Τολέδο. Μεταξύ των έργων του ξεχωρίζουν , το "Παιδί που φυσάει το κάρβουνο", "Η Αποκαθήλωση", η "Μετάσταση της Θεοτόκου", η "΄Ιαση του τυφλού", το "Προσκύνηση των Μάγων", η "Αγία Τριάδα", ο "΄Αγιος Ιωάννης Βαπτιστής", η "Παναγία του Ελέους", η "Ανάληψη της Θεοτόκου" και πολλά άλλα.
Βιτσέντζος Κορνάρος
Αν και δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για το πρόσωπο του Βιντσέντζου Κορνάρου, είναι γνωστό ότι γεννήθηκε στην πόλη της Σητείας στα 1553 και πέθανε στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) στα 1613 ή 1614. Στον Κορνάρο αποδίδεται το διάσημο έργο της κρητικής λογοτεχνίας "Ερωτόκριτος". Το περίφημο αυτό αφηγηματικό έργο εκτείνεται σε δέκα χιλιάδες δεκαπεντασύλλαβους στίχους από τους οποίους σώζεται μονάχα ένα αντίγραφο που χρονολογείται στο 1710 και πρωτοεκδόθηκε το 1713 στη Βενετία.
Αν και η υπόθεση του έργου είναι κοινότυπη, πιστεύεται ότι ο ποιητής εμπνεύστηκε από το γαλλικό μεσαιωνικό έργο "Paris et Vienne" το οποίο κατάφερε να μετατρέψει σε ένα πραγματικό αριστούργημα. Επίσης, στον Βιντσέντζο Κορνάρο αποδίδεται και το ποιητικό δράμα η "Θυσία του Αβραάμ", που αποτελείται από 1154 δεκαπεντασύλλαβους στίχους και πρωτοεκδόθηκε το 1635. Πρότυπό του θεωρείται η τραγωδία "Ισαάκ" του Ιταλού Λ.Γκρότο.
Ο Βιτσέντσος Κορνάρος έμελε να είναι εκείνος που επέδρασε καθοριστικότερα από όλους στον έμμετρο ποιητίκο λόγο τον Κρητών. Μία ζώσα παράδοση που συναντά κανείς ακόμα και στις μέρες καθώς στην Κρήτη εξακολουθεί να ευδοκιμεί μία ιδιότυπη λαική ποίηση με τη μορφή του έμμετρου δεκαπεντασύλλαβου. Είναι οι γνωστές μαντινάδες οι οποίες απεγγέλλονται και τραγουδιώνται σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας ή μελοποιούνται ως αναπόσπαστα στοιχεία της ζώσας κρητικής μουσικής παράδοσης, η οποία μετεξελλίσεται και παράγει συνεχώς νέα έργα μέχρι τις μέρες μας.
Ερωτόκριτος – Αρετούσα, έργο του Έλληνα ζωγράφου Θεόφιλου (1867-1934)
Ελευθέριος Βενιζέλος
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε στα Χανιά το 1864. Η οικογένειά του καταγόταν από τη Σπάρτη και πιστεύεται ότι βρέθηκε στην Κρήτη όταν ο Μπενιζέλο Κρεββατάς το 1790 μετακόμισε εκεί και έδωσε το όνομά του στη δοξασμένη οικογένεια των Βενιζέλων. Τα πρώτα παιδικά χρόνια του Ελευθέριου ήταν άστατα και πολυτάραχα, καθώς η επανάσταση ανάγκασε τον πατέρα του να εγκαταλείψει το νησί και να καταφύγει στη Σύρο, όπου και έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Αφού σπούδασε Νομικά και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην Αθήνα, το 1886, επέστρεψε στην πατρίδα του. Από νωρίς ασχολήθηκε με τα πολιτικά και εκλέχθηκε βουλευτής στην Κρητική Συνέλευση και αργότερα υπουργός Δικαιοσύνης. Το 1905 πρωτοστάτησε στη συγκρότηση της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης και το 1908 ορίστηκε πάλι υπουργός Εξωτερικών και Δικαιοσύνης.
Μετά από την παρέμβασή του ως διαιτητής στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των "επαναστατών", του Στέμματος και των Κομμάτων, έγινε το 1910 "πρόεδρος της Ελληνικής Συνελεύσεως των Κρητών" και Πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας. Μέσα στους επόμενους μήνες, διορίστηκε αρχηγός του νέου Κόμματος των Φιλελευθέρων, κέρδισε τις εκλογές της Αναθεωρητικής Βουλής (Δεκ. 1910) και θριάμβευσε στις επόμενες εκλογές (Μάρτ. 1912).
Το 1916 συγκρότησε στα Χανιά, με τον Κουντουριώτη και τον Δαγκλή, την Εθνική Τριανδρία που σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης και προσχώρησε στην Αντάντ. Στις εκλογές του 1920 το κόμμα του έχασε και ο ίδιος έφυγε στο εξωτερικό. Το 1923, αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στη Συνθήκη της Λωζάνης και υπέγραψε επίσης την συνθήκη ανταλλαγής των πληθυσμών. Την ίδια χρονιά επέστρεψε στην Ελλάδα και συγκρότησε νέα κυβέρνηση, για να παραιτηθεί πολύ γρήγορα.
Ακολούθησε μια ταραγμένη περίοδος, όπου το κόμμα του Βενιζέλου εναλλασσόταν στην εξουσία μέχρι τις εκλογές του 1933 όπου οριστικά πια ηττήθηκε. Σημαντικό γεγονός αποτελεί η δολοφονική απόπειρα εναντίον του στην λεωφόρο Κηφισιάς την ίδια χρονιά. Ο Βενιζέλος πέθανε το Μάρτιο του 1936 στο Παρίσι. Η σωρός του μεταφέρθηκε και θάφτηκε στο Ακρωτήρι Χανίων.
Πηγή του κειμένου για τον Ε. Βενιζέλο: www.hri.org/infoxenios
Νίκος Καζαντζάκης
Μία από τις εμβληματικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, ποιητής, δραματικός συγγραφέας και στοχαστής. Γεννήθηκε το 1883 στο Ηράκλειο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και φιλοσοφία στο Παρίσι. Η νιότη του ήταν επηρεασμένη από τις απόψεις του Ίωνα Δραγούμη και του Ελευθέριου Βενιζέλου. Το ταξίδι του το 1919 στη Ρωσία, ως Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Περιθάλψεως, αποτέλεσε το προοίμιο της συναρπαστικής οδύσσειας που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια: Βιέννη, Βερολίνο, Ιταλία, Κρήτη, Ρωσία, Παλαιστίνη, Κύπρος, Ισπανία, Αίγυπτο, όρος Σινά, Ρωσία, Γκότεσγκαμπ (Τσεχοσλοβακία), Νίκαια (Γαλλία). Πέθανε στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας το 1957.
Η συγγραφική του δραστηριότητα ξεκινά από το 1906, με το έργο "Όφις και Κρίνο". Ακολούθησαν "Ο Πρωτομάστορας", "Ασκητική", η μετάφραση της "Θείας Κωμωδίας" του Δάντη, για να φτάσει αργότερα στο απόγειο με τα έργα "Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά", "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται", "Καπετάν Μιχάλης", "Ο Τελευταίος Πειρασμός", "Ο Φτωχούλης του Θεού", "Αδερφοφάδες"και "Αναφορά στον Γκρέκο".
Εμελλε να είναι ένας από του πιο πολυδιαβασμέμνους λογοτέχνες στον κόσμο καθώς τα έργα του μεταφράστηκαν σε πάρα πολλές γλώσσες και έγιναν γνωστά και αγαπητά σε ολόκληρη την οικουμένη. Οι κινηματογραφική μεταφορά κάποιων εξ αυτών (όπως το ‘’Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά’’ και ‘’ο τελευταίος πειρασμός’’) συνέβαλε ώστε τα έργα να αποκτήσουν παγκόσμια απήχηση και ο ίδιος να κερδίσει ευρύτερη αποδοχή από τον κόσμο.